پنجابی سنگت پاکستان
تنقیدی اجلاس
تاریخ: 27 نومبر 2010 ویلا: 5 وجے شام
تھاں: پنجاب کیفے، پنجابی کمپلیکس، 1-قذافی سٹیڈیم لاہور
 |
| تنقیدی اجلاس دے شرکأ |
 |
| رضوان بھٹی، پروفیسر عاشق رحیل تے یوسف پنجابی |
 |
| ڈاکٹر آصف محمود قادری، آفتاب جاوید تے ثناور چدھڑ |
کارروائی اجلاس:
پنجابی سنگت پاکستان دا تنقیدی اجلاس پروفیسر عاشق رحیل ہوراں دی صدارت وچ ہویا۔ اجلاس دے شروع وچ جوائنٹ سیکرٹری رضوان بھٹی نے پچھلے اجلاس دی کاروائی پڑھ کے سنائی جیہڑا زبیر رانا ہوراں دی یاد وچ رکھیا گیا سی۔ ثناور چدھڑ ہوراں نے سنگت وچ اپنا مضمون تنقید لئی پڑھیا جیہڑا اک گائیک، موسیقار تے شاعر نعمت خان صدا رنگ تے لکھیا گیا سی۔ مضمون وچ معاشرے دے محنت کش طبقے نال سلوک تے کمزور طبقے نال دھاڑوی طبقے دے رویے دا ویروا کیتا گیا۔ مضمون وچ جہاندار شاہ تے اوہدی بیگم لال قمر دا زکر کجھ تاریخی واقعیاں دے حوالے نال کیتا گیا فیر نعمت خان صدا رنگ دی حیاتی، اوہناں دے کم تے جھات پائی۔ اوہناں دے مقام دے بارے گل کیتی تے اک حوالے نال دسیا کہ نعمت خان صدا رنگ امیر خسرو دے پلے دے نیں تے یہدے نال اوہناں نعمت خان صدا رنگ دے عہد تے اوہناں دی تخلیق کاری دا ویروا کیتا۔ اوہناں دسیا کہ نعمت خان صدا رنگ تے صرف استاد بدرالزمان ہوراں ای کم کیتا اے۔ استاد بدرالزمان دے مطابق برصغیر وچ موسیقی دے میدان وچ دو ای ناں نیں اک تان سین تے دوجا نعمت خان صدا رنگ۔ مضمون نگار ایہہ وی دسیا کہ بادشاہ محمد شاہ دے ناں نال رنگیلا وی نعمت خان صدا رنگ دی وجہ توں لگا۔ اوہناں دے پنجابی گیت بوہت مشہور ہوئے۔ پروفیسر عاشق رحیل ہوراں مضمون تے گل بات دی دعوت دتی۔ اقبال قیصر ہوراں گل بات شروع کردیاں آکھیا کہ نعمت خان صدا رنگ اک ایسی شخصیت سی جہدے بارے لوکائی نہیں جاندی۔ مینوں ایس گل دی سمجھ نہیں آئی کہ ایہہ مضمون صدا رنگ بارے سی یا طبقاتی ونڈ بارے سی۔ لوکاں نوں اوہناں دیاں پیشیاں دے حوالے نال نندنا موضوع سی یا صدا رنگ۔ مضمون نوں دو حصیاں وچ ونڈئے تاں ویروا لما ہو جاندا اے۔ اوہناں ہندوازم وچ ہوئیاں ونڈاں دا وی ذکر کیتا۔ ایس طبقاتی ونڈ دی جنی لمی تاریخ اے اونی ای لمی تاریخ ایس دے خلاف بغاوت دی وی اے۔ پہلی وڈی آواز بابے نانک دی اے۔ اوہناں چھوٹیاں طبقیاں دی شاعری نوں گرنتھ دا حصہ بنایا۔ ایہناں وچ جولاہے، میراثی، چوہڑے نے تے گورو ارجن نے بھٹاں دے سوئیے ملائے۔ تے اوہناں نوں وی اوناں ای درجہ دتا جنا گورواں دا سی کیوں جے گرنتھ وچ اوہناں دا کلام گورواں دے کلام دے نال ای لکھیا گیا۔ ایہہ ساری بغاوت سارے صوفی سلسلے وچ سانوں ملدی اے۔ اگلی آواز بلھے شاہ دی اے اوہنے ارائیاں نوں وڈیایا جیہڑا اک زرعی نظام وچ کم کار کرن والا طبقہ اے۔ ساڈے نظام وچ کم کرن والے نوں کمی تے نکمے نوں چودھری آکھیا گیا اے۔ قیصر ہوراں دسیا کہ میراثیاں وچ وی گھٹو گھٹ 6 درجے نیں۔ کلاونتاں نوں سبھ نالوں اُچا جانیا جاندا اے۔ کلاونتاں دیاں بچیاں دی وی بوہت تعظیم کیتی جاندی اے تے اوہناں دے اگے ٹرن نوں بے ادبی خیال کیتا جاندا اے۔ صدا رنگ پٹیالے دے نیڑے اک قصبے وچ پیدا ہویا تے اوس دور وچ نام پیدا کیتا جدوں موسیقی دا برصغیر وچ جنازہ نکل رہیا سی۔ اوہدی مثال ققنس دی اے۔ آخری گل ایہہ ہے کہ ایہہ پنجاب دا اعزاز اے کہ برصغیر وچ کل 6 موسیقی دے وڈے گھرانے پیدا ہوئے جیہناں وچوں 4 گھرانے پنجاب دے ہین۔ پروفیسر عاشق رحیل ہوراں طبقاتی ونڈ تے لکھی گئی گل بات نوں سلاہیا تے اک کالم نگار دا واقعہ سنایا جس وچ کالم نگار دا دوست جو اک طبلہ وجان والا ہوندا سی کالم نگار نوں اپنے بچیاں دے سامنے ماضی دی کوئی وی گل کرن توں روکدا اے۔ ڈاکٹر آصف قادری ہوراں گل بات کردیاں آکھیا کہ امیر خسرو شاعر، موجد تے عوامی شخصیت سی، تان سین گویا وی سی تے موجد وی سی پر ایہدے نال درباری وی سی تے نعمت خان صدا رنگ گویا ہون دے نال درباری سی تے درباریاں نوں لوکائی نہیں جاندی اوہناں دا ناں نہیں رہندا۔ تان سین دا وی جے ناں ہے تاں اوہ صرف موجد کر کے ہے۔ امیرخسرو لوکائی دے بندے سن درباری نہیں سن ایس لئی اوہناں دا ناں قائم اے تے رہوے گا۔ عاشق رحیل ہوراں آکھیا کہہ ایس مضمون اتے گل بات صرف تحقیقی کم کرن والا ای کر سکدا اے تے ایہہ نویکلا کم اے تے پنجابی زبان تے احسان اے۔ ثناور ہوراں نوں چاہیدا اے کہ اوہ ایس کم نوں جاری رکھن۔ ایس توں بعد آفتاب جاوید ہوراں نظم ‘‘شاہ حسین لئی’’ دے سرناویں نال پیش کیتی۔ اقبال قیصر ہوراں نظم تے گل بات دا مڈھ بنھدیاں آکھیا کہ ایہہ اک مخاطبی نظم اے تے کئی چیزاں شاعر نے اپنے زمانے دے حوالے نال کہیاں نیں۔ نظم اپنے کونٹیکسٹ تے اسلوب دے حوالے نال اک لمی بحث منگدی اے۔ صابر علی صابر آکھیا ایہہ اک کزور تے نظم برائے نظم اے۔ شاعر نوں شاہ حسین دا فلسفہ تے منگ وی دسنی چاہیدی سی۔ مشتاق عادل ہوراں آکھیا کہ ایہہ اک بھرویں نظم اے کیوں جے حالات دے کرب دی کوک تے مرثیہ اے تے بوہت خوبصورت کوشش اے۔ ساریاں گلاں اجوکے حالات نوں سامنے رکھ کے ہوئیاں نیں۔ نصیر احمد ہوراں آکھیا کہ ایس نظم وچ ابلاغ دے بوہت سارے مسائل نے۔ نظم وچ شاہ حسین دا فلسفہ موجود اے اج دی وارتا یا ماحول توں انسان فرار چاہندا اے شائد شاعر دا ایہہ مطلب اے۔ ثناور چدھڑ ہوراں آکھیا کہ نظم دا سرناواں نظم نال میل نہیں کھاندا۔ ایہہ ساڈے وسیب دی روایت اے کہ اسیں اوکھے ویلے روحانی طور تے بزرگاں ول مدد لین لئی تکنے آں۔ ایہناں معنیاں وچ ای شاعر نے صوفی نوں مدد لین لئی بلایا اے تے نالے شاعر دی شاعری وی سمجھ وچ نہیں آئی۔ اقبال راحت ہوراں آکھیا کہ شاعر نے ویلے تے حالات دے کرب دے ہتھوں مجبور ہو کے شاہ حسین نوں مدد لئی پکاریا اے تے شاہ حسین کولوں اجازت لئی اے۔ آصف قادری ہوراں آکھیا کہ وڈی شاعری دا یہہ کمال ہوندا اے کہ اوہدے شیڈز زیادہ ہوندے نیں۔ شاعر نے اپنی انٹرپٹیشن دتی اے کہ مینوں انج سمجھ آندی اے پئی ساڈے پیراں دیاں بیڑیاں نوں شاہ حسین دے فلسفے دی لوڑ اے۔ آخری دو بنداں وچ شاعر نے پلٹے مارے نیں۔ ایس توں بعد حسین مجروع ہوراں آکھیا کہ ایس نظم وچ وزن دے بہت سارے مسائل نے تے آفتاب جاوید نوں مارجن نہیں دتا جا سکدا کیوں جے آفتاب اک سینئیر شاعر اے۔ ایہہ نظم اپنا تضاد ظاہر کردی اے۔ صوفی اپنے آپ نوں مٹی کردا اے پر لوکاں نوں نہیں رولدا۔ صوفی لوکاں نوں بلند کردا اے تے ایہ شاہ حسین دے کردار دا تقاضا نہیں اے۔ ایہہ نظم مختلف کیفیتاں وچ اے۔ نظم نوں آرگینک خول وچ ہونا چاہیدا اے۔ ایس نظم وچ فنی تقاضے پورے نہیں عروض دے مسائل وی نیں تے اج دے دور دے تقاضے وی پورے نہیں۔ اقبال قیصر ہوراں حسین مجروع ہوراں دی گل نال اتفاق کردیاں آکھیا کہ آفتاب صاحب صوفی مزاج آدمی نے تے ایہناں دا گیان پورے لہور بلکہ باہر وی چلدا اے۔ زبان دے اعتبار نال اوہناں دی ایہہ دوسری یا تیسری کوشش اے۔ شاعر واسطے زبان دی قید نہیں ہوندی۔ ایہہ نظم صوفیأ دے مزاج دے مطابق نہیں۔ امید اے اگے مزید بہتری ہووے گی تے نویں تجربے وی۔ عاشق رحیل ہوراں آکھیا کہ جے ایہہ پنجابی وچ نویں نے تے فیر ایہہ بہت کامیاب نظم اے۔ ایہہ خُشی دی گل اے کہ پنجابی دے رائْٹرز وچ اک ہور اضافہ ہویا اے۔ ایس توں بعد ڈاکٹر آصف قادری ہوراں اپنی نظم ’’گور پیا کوئی ہور‘‘ تنقید لئی پیش کیتی۔ اقبال راحت ہوراں گل شروع کردیاں آکھیا کہ ایہناں صوفی شاعراں توں ای نویں نسل لے رہی اے۔ حسین مجروع آکھیا کہ شاعر نوں حاشیے دین دی کوئی لوڑ نہیں۔ اوہناں آکھیا کہ ساڈے بابیاں جمع ای اینا کروا دتا اے کہ سانوں کوئی راہ ای نہیں لبھدا۔ اسیں بابیاں توں اگے نہیں ودھ پا رہے۔ ہن سانوں نویں زاویے کڈھنے چاہیدی نے۔ اسیں پنجابی وچ نویں کم نہیں کر رہے۔ مشکلاں وچ بابیاں نوں ویکھ کے سانوں نویاں راہواں لبھنیاں چاہیدیاں نیں۔ شاعراں نوں نویں بوہے کھولنے چاہیدی نے۔ ایس نظم وچ رائیگانی دا ملال اے جو ٹھیک اے۔ زبان دی ورتوں وی بوہت اعلیٰ اے۔ ایہہ اک تشخیص اے پر علاج دی گل نہیں۔ نظم نوں مکان دی جلدی کیتی گئی اے۔ سانوں کوئی پنچ لائن دیندے جو سوچن تے مجبور کردی۔ اقبال راحت ہوراں آکھیا کہ بزرگاں سانوں راہ دتی اے تے سانوں اوس لیہ تے ٹرنا چاہیدا اے تے اگے نکلنا چاہیدا اے۔ ثناور چدھڑ ہوراں آکھیا کہ ایہہ نظم سن کے اپنی کم علمی دا بوہت احساس ہویا۔ نظم ایس شعر دی تفسیر لگی اے:
‘‘صبح ہوتی ہے شام ہوتی ہے عمر یونہی تمام ہوتی ہے’’
شاعر نے فُٹ نوٹ نال پابند وی کردتا اے۔ آہر دی مثال اے۔ ایتھے کیہناں معنیاں وچ بنھیا گیا اے۔ موضوع اک خاص نقطہ نظر دا اے پر نظم کولہو دے ڈھگے دی اے۔ صابر علی صابر آکھیا کہ ایہہ اک کمزور نظم اے تے ایس نوں بلھے شاہ دے ناں نال سہارا دیون دی کوشش کیتی گئی اے۔ آفتاب جاوید ہوراں آکھیا کہ کجھ لوگ انج جاپدا اے جویں مرن توں بعد وی صلاح دے رہے ہوندے نیں۔ جو کم کرے گا اوہ زندہ رہوے گا۔ شاعر نے اک شیشہ وکھایا اے کہ اسیں کولہو دے ڈھگے وانگ زندگی گزار رہے آں۔ ایہہ اک تخلیق اے تے کامیاب نظم اے۔ مشتاق عادل ہوراں آکھیا کہ نظم اپنے سرناویں نالوں وکھری اے تے اسیں اوہ نہیں کر رہے جو سانوں کرنا چاہیدا اے۔ نظم مختصر وی اے۔ اقبال قیصر ہوراں آکھیا کہ ایہہ مخاطب کیتی گئی نظم نہیں اے بلکہ ایہہ نذر کیتی گئی نظم اے۔ ایہ ساڈی زندگی اک قبر اے تے اسیں ایس قبر دے میچ دے نہیں آں۔ ساڈی آل دوالے مایوسی اے تے اسیں ایس مایوس معاشرے وچ کولہو دے داند وانگ غرضاں دیاں پٹیاں اکھاں تے بنھ کے ٹر رہے آں۔ لفظ آہر دا استعمال وی بلکل ٹھیک کیتا گیا اے۔ ایہہ گل اگر للکر نال کیتی جاندی تے زیادہ چنگی ہوندی۔ ایہہ مایوسی دی تصویر اے۔ نصیر احمد ہوراں آکھیا کہ گور پیا کوئی ہور توں لگدا اے کہ جیویں ہر بندہ آکھدا اے میں تے نہیں مریا اجے تک۔ شاعر نے خارجی عناصر نال داخلی عناصر دا اظہار کرن دی کوشش کیتی اے۔ قیدوبند دا خیال نہیں رکھیا گیا۔ انج لگدا اے جیویں شاعر غزل لکھن بیٹھا تے نظم لکھ دت۔ اسیں شاعر نوں ایس گل تے مجبور نہیں کر سکدے کہ اوہ کنا لکھے۔ اسیں تخلیق دے کینوس توں باہر جا کے گل نہیں کر سکدے۔ اسیں ایہہ نہیں کہہ سکدے کہ جتھے مزا آن لگا نظم ختم ہو گئی۔ مجموعے طور تے نظم بس ٹھیک ای سی۔ صدرِ اجلاس پروفیسر عاشق رحیل ہوراں اجلاس دا اختتام کردیاں آکھیا کہ رائٹرز نوں ایس تنقید دی روشنی وچ اپنی اصلاح کرنی چاہیدی اے۔ ایس توں بعد سیکٹری پنجابی سنگت پاکستاں یوسف پنجابی ہوراں اگلے پروگرام دے بارے دسیا کہ پنجابی سنگت پاکستان پنجابی تے اردو دی شاعرہ تے صحافی پروین سجل دی شاعری تے گل بات دا اک اکٹھ رکھ رہی اے۔ ساریاں نوں رلت دی دعوت دتی جاندی اے۔ تے نالے لہور وچ ہون والے کجھ ہور ادبی اکٹھاں دے بارے وی دسیا گیا۔
جوائنٹ سیکرٹری جنرل سیکرٹری صدر
No comments:
Post a Comment