پنجابی سنگت پاکستان
اجلاس
تاریخ: 11 دسمبر 2010 ویلا: 5 وجے شام
تھاں: پنجاب کیفے، پنجابی کمپلیکس، 1-قذافی سٹیڈیم لاہور
کارروائی اجلاس
مورخہ 11 دسمبر 2010 شام 5 وجے پنجاب کیفے پنجابی کمپلیکس، 1۔ قذافی سٹیڈیم، لاہور وچ پنجابی سنگت پاکستان دا ہفتہ وار تنقیدی اجلاس ہویا جیہدی صدارت اقبال قیصر ہوراں کیتی۔ اجلاس دے شروع وچ جوائنٹ سیکرٹری پنجابی سنگت پاکستان رضوان بھٹی نے پچھلے اجلاس دی کارروائی پڑھ کے سنائی جیہڑا پنجابی تے اردو دی شاعرہ تے صحافی پروین سجل ہوراں دی شاعری تے گل بات تے رکھیا گیا سی۔ اجلاس دے شروع وچ صابر علی صابر ہوراں اپنا مضمون تنقید لئی پیش کیتا جہدا سرناواں سی '' علموں بس کریں او یار'' ۔ اوہناں اپنا مضمون وچ بلھے شاہ دی شاعری تے بلھے شاہ دے موضوعات نوں گوکھیا۔ اقبال قیصر ہوراں گل بات دی دعوت دیندیاں ہویاں آکھیا کہ کیہ اسیں بلھے شاہ دی شاعری نوں صرف صوفیانہ شاعری کہہ کے زبان نالوں توڑ سکدے آں؟ اگر نہیں تے فیر اسیں بلھے شاہ نوں پورا منن نوں تیار کیوں نہیں۔ آفتاب جاوید ہوراں گل بات کردیاں آکھیا کہ صابر علی صابر اک المیے نال مضمون شروع کیتا اے۔ ساڈا ایہہ المیہ ہے کے ساڈے اداریاں وچ اوہناں لوگاں نوں بٹھا دتا گیا اے جیہڑے اوس شعبے توں متعلقہ ای نہیں نے۔ صابر علی صابر ہوراں دسیا اے کہ بلھے شاہ دی شاعری اتے پردے پائے جاندے نیں۔ جیہناں گلاں اتے پردے پائے جاندے نیں اوہ کھلنیاں چاہیدیاں نیں۔ تصوف یا صوفیانہ مزاج زندگی نالوں کوئی وکھری لائن نہیں۔ تصوف یا صوفی زندگی نالوں وکھرا نہیں ہوندا۔ صوفی ہون لئی سر توں پیر تک صوفی ہونا پیندا اے۔ صوفی دے قول تے فعل وچ تضاد نہیں ہوندا۔ ایہہ نہیں ہوسکدا کہ کوئی بندہ جے ہر ویلے رب اگے سجدے وچ ڈگا رہوے تے دوجے پاسے اوہ لوکاں نال لڑدا پھرے تاں اوہ کدی صوفی نہیں ہوسکدا۔ بابا بلھے شاہ اک ایسا صوفی اے جہنوں اسیں مست الست کہہ کے Negate کرنے آں۔ اوہناں دے کلام توں پتا لگدا اے کہ بلھا اپنے آل دوالے دے حالات ، اپنی سیاست تے اپنے کلچر توں ناواقف نہیں اے۔ اوہناں نے جو تشبیہاں تے استعارے استعمال کیتے نیں اوہ رہتل دے نال جڑت دا اظہار کردے نیں۔ اخیر تے اوہناں آکھیا کہ مضمون وچ شعراں دی سلیکشن وی اچھی اے تے مضمون وی اچھا اے۔ ایس توں بعد ثمیرہ لیاقت ہوراں مضمون بارے اپنے وچار سانجھے کردیاں ہویاں آکھیا کہ مضمون بہت اچھا سی ، تحقیقی کم سی، حقیقت توں قریب ترین اے تے مضمون نگار نے مضمون وچ کدھرے وی اپنی گل قاری تے تھوپن دے کوشش نہیں کیتی۔ نصیر احمد ہوراں مضمون تے گل کردیاں آکھیا کہ مضمون نگار دا بلھے شاہ نال اک نجی تعلق اے۔ مضمون دے وچ دتے گئے دلائل وچ عدم ترتیبی نظر آندی اے۔ ایہہ واضح نہیں ہوندا کہ مضمون نگار دے نیڑے بلھے شاہ صوفی سن کے نہیں۔ اقبال دے نال تقابل دی وی کوشش کیتی گئی اے تے محمود و ایاز دی مثال دتی گئی اے۔ اوس دور وچ مسائل ہے سن تے اوہناں نوں تحریر وچ لیایا گیا اے۔ اوہناں آکھیا کہ سانوں صوفیاں نوں تصوف توں علاوہ وی باقی تمام نظریات نال منن دی لوڑ اے۔ اوہناں کول لفظاں دا کینوس بہت وڈا اے۔ اگر صوفیانہ شاعری مست الستاں نال جوڑی گئی اے تاں ایہہ وی ٹھیک اے۔ اگر سانوں صوفیاء دی لوڑ اے تاں سانوں اوہناں نوں پورے نظریات نال منن دی لوڑ اے۔ نوید بیگ ہوراں مضمون تے گل بات کردیاں آکھیا کہ صابر علی صابر دے مضمون وچ معاشرے دے المیے سنن نوں ملے۔ ساڈے کول نااہل لوگ کرسیاں تے بیٹھے نے۔ دوجا المیہ ایہہ ہے کے اسیں اپنیاں ناکامیاں لکان لئی کجھ لوکاں نوں مقدس گاواں بنا دتا اے۔ اسیں اوہناں نوں معاشرے نالوں کٹ کے صرف ادب کرن لئی رکھ لیا اے۔ بزرگاں معاشرے دی بھلائی واسطے گل کیتی اے۔ عوام دیاں گلاں کیتیاں۔ پر اوہناں دیاں گلاں نوں تصوف کہ کے ذہناں وچ ایہہ بٹھا دتا گیا کہ تصوف عام آدمی دے وس دی گل نہیں۔ ایہہ اک چیلنج اے۔ سانوں صوفیاء نوں مذہبی پیشواواں دی بجائے عام لوکائی دے رہنماواں دی طرحاں Treatکرنا چاہیدا اے۔ آفتاب جاوید ہوراں آکھیا کہ بعض لوگ ایہہ آکھدے نیں کہ صوفیاء نے تصوف نالوں انقلاب دی گل زیادہ کیتی۔ کسے وی وڈی شخصیت نوں اپنے نظریات دی عینک نال ویکھنا غلط گل اے۔ سانوں جس دے وجود دا جو جو حصہ چنگا لگا اوہ اسیں رکھ لیا باقی نوں اسیں منیا ای نہیں۔ سانوں ایہناں شخصیات نوں پورا قبول کرنا پووے گا۔ وڈیاں شخصیتاں دے سارے رنگاں نوں مننا پووے گا۔ مضمون تے آخری گل بات کردیاں اجلاس دے صدر اقبال قیصر ہوراں آکھیا کہ جس طریقے نال مضمون بننا چاہیدا سی اوس طرحاں بنیا نہیں۔ سب نے مضمون نوں سلاہیا اے تے میں کیویں مندا آکھ سکنا ہاں پر میرا خیال اے کہ مضمون اونا پکا نہیں سی جنا صابر علی صابر آپ پکا اے۔ اگر مضمون نوں context دے حوالے نال ویکھیا جاوے تے ایہہ کھل کے بیان منگدا اے تے نالے ہر حوالے نال اک اک شعر شامل کرنا کوئی پکی روایت نہیں اے۔ بلھے شاہ کسے دے نیڑے کجھ اے تے کسے دے نیڑے کجھ ۔ اوہنوں ہر حوالے نال مننا پووے گا۔ ایس توں بعد ڈاکٹر سعید الفت ہوراں اپنی کہانی تنقید لئی پیش کیتی جیہدا سرناواں ''قرض'' سی۔ صدر ِ اجلاس اقبال قیصر ہوراں آکھیا کہ کرافٹ ، ڈکشن تے باقی ساریاں حوالیاں نوں مکھ رکھ کے ایہدا موازنہ اج دی کہانی نال کرو تے ویکھو ایہہ کہانی کتھے کھلوتی اے۔ اج دی تخلیق سب دے ساہمنے اے تے سب دوستاں نوں گل بات دی دعوت اے۔ نیاز نجمی ہوراں آکھیا کہ ایس کہانی وچ واقعہ جس دا دور دا بیان کیتا گیا اے اودوں ویاہ شادی لئی 5ہزار دی لوڑ نہیں ہوندی سی۔ 6مہینے رکھے ہوئے کپڑے نہیں پائے جا سکدے۔ کہانی وچ بہت سارے تکنیکی مسائل وی نیں۔ سیف الملوک سیفی ہوراں آکھیا کہ ایہہ اک بندے دی مجبوری دی کہانی اے تے ایس وچ ساڈے معاشرے دی گل کیتی گئی اے۔ کہانی کار نوں پنجابی دی کہانی وچ ٹینشن جیہے لفظ استعمال نہیں کرنے چاہیدے۔ صدرِ اجلاس آفتاب جاوید ہوراں نوں آکھیا کہ تسیں بہت مطالعہ کیتا ہویا اے تے ایس کہانی تے اپنے مطالعے دی روشنی وچ گل کرو۔ آفتاب جاوید ہوراں آکھیا کہ شاعری توں علاوہ وی چیزاں نہ پڑھیاں جاون تے شاعری نہیں ہوندی۔ کہانی دا سرناواں ای دسدا اے کہ ایہہ کہانی قرض دے موضوع تے لکھی گئی اے جیہڑا کی صدیاں توں اک برائی اے تے ایہدے نتائج ہمیشہ توں ای برے نیں۔ کہانی وچ جگہ جگہ تے Gap نظر آیا اے۔ انج لگدا اے جیویں رائٹر کہانی دے وچ رہ کے نال نال ٹر رہیا اے۔ جدوں تک ذات نوں باہر نہیں کڈھو گے کہانی نہیں بنے گی۔ تسیں مزدور دی کہانی لکھ رہے او تے آپ اک کلرک اوتے فیر کہانی اک وڈی کہانی نہیں بنے گی بلکہ ناکام ہو جائے گی۔ ایہہ کہانی اک اچھی کہانی نہیں بن سکی۔ نصیر احمد ہوراں گل کردیاں آکھیا کہ سوال ایہہ ہے کہ تسیں ایس ادب پارے نوں ادب دے کس حصے وچ رکھدے او؟ ایہ کہانی بنی نہیں۔ کہانی جس نہج تے پہنچی اے اوہدے وچ ناکامی ہوئی اے۔ کہانی وچ پورے ڈائلاگز نہیں، کہانی دے کردار آپس وچ بولے وی نہیں۔ زمانی ترتیب وی ٹھیک نہیں۔ جدوں فیصل آباد نوں لائلپور آکھیا جاندا سی اودوں ٹی وی والیاں کوچاں نہیں سن ہوندیاں۔ کہانی نوں کہانی بنان دی لوڑ اے۔ ایہہ اک واقعہ نگاری سی۔ پوری کہانی وچ مصنف آپ ای بولیا اے۔ ایہناں نوں اج دی کہانی پڑھن دی بہت لوڑ اے۔ کہانی جیہڑی زیربحث اے میں ایہنوں اک ناکام کہانی کہواں گا تے مصنف نوں لٹریچر پڑھن دی صلاح دیواں گا۔ نوید بیگ ہوراں کہانی تے گل کردیاں ہویاں آکھیا کہ کہانی کار نوں چاہیدا اے کہ اوہ قاری نوں نال لے کے چلے۔ سانوں نال نال ای پتہ لگ رہیا اے کہ ہن کیہ ہو جانا اے۔ اگر کہانی دا نجام پہلے پتہ لگ جاوے تے کہانی دا مزا نہیں آندا۔ اج دے دور دی کہانی جتھے اے اوہدے مقابلے وچ ایس کہانی دا کوئی مقام نہیں اے۔ ایہہ کہانی مینوں جٹ دے کرتوت دا Replica لگدی اے۔ آفتاب جاوید ہوراں آکھیا کہ اخیر تے شعر تے نالے نتیجہ کوئی نہیں دیندا۔ ایس توں بعد نوید انجم ہوراں اپنی نظم ''یاداں دی پھاہی '' دے سرناویں نال سنائی۔ اجلاس دے صدر اقبال قیصر ہوراں نظم تے گل بات دی دعوت دیندیاں آکھیا کہ اک نواں بندہ جدوں پِڑ وچ اتردا اے تے اوہ اپنے ولوں اک نویں چیز لے کے آندا اے تے اسیں اوہنوں ایس نظر نال ویکھنا اے کہ اوہنوں حوصلہ تے رہنمائی ملے۔ صابر علی صابر ہوراں گل کردیاں آکھیا کہ بہت سوہنا لگا نوید دی شاعری سن کے۔ بہت مٹھی زبان ورتی گئی اے۔ پر شاعری وچ وزن دے کجھ مسائل نے۔ کجھ لفظاں دی بھرتی وی کیتی گئی اے۔ سوہنی کوشش اے۔ شفیق سلیمی ہوراں آکھیا کہ میں 20 سال باہر رہن توں بعد آیا ہاں تے مینوں بڑی مایوسی ہوئی ساری صورتحال ویکھ کے۔ اج جو چیزاں پیش کیتیاں گئیاں سن اوہ سن کے افسوس ہویا۔ جتھے پنجابی 20 سال پہلے سی اج وی اوتھے ای کھلوتی اے۔ نصیراحمد ہوراں آکھیا کہ ایس سٹیج تے صرف ایہہ آکھیا جا سکدا اے کہ شعر کہن دا مادہ ہے کہ نہیں۔ تے اوہ مادہ ایہناں وچ موجود اے۔ شاعر نوں Basics سکھن دی لوڑ اے۔ پنجابی شاعری وچ شاگردی دی کوئی ایڈی پکی روایت موجود نہیں اے۔ ایہناں نوں چاہیدا اے کہ ذاتی طور تے کوئی نقاد چن لین تے اوہدے کولوں اصلاح لین۔ شعری اصول تے ضابطے سکھن۔ نظم دی بجائے غزل وچ مارجن زیادہ ہوندا اے۔ میرا مشورہ اے کہ باقاعدہ شعری تربیت دا اہتمام کرن۔ نیاز نجمی ہوراں آکھیا کہ ایہہ پرانی چیز اے تے Repetition لگدی اے۔ نوید بیگ ہوراں آکھیا کہ اک نویں نظم لکھن والے دی بہت اچھی کوشش اے۔ امید کیتی جاندی اے کہ شاعری جاری رکھن گے تے نال مطالعہ وی کرن گے۔ بیان دا انداز اچھا اے۔ ایم آر مرزا ہوراں آکھیا وزن دا کافی فرق اے۔ شاعر نوں تسلسل قائم رکھنا چاہیدا اے۔ اخیر تے صدرِ اجلاس اقبال قیصر ہوراں آکھیا کہ مینوں خُشی اے کہ ایہناں کول گُن ہے۔ حسن کول ہووے تے سنگھار وی آ جاندا ہے۔ ۔ اوہناں آکھیا کہ ساڈی شاعری وچ بہت ٹھہراؤ اے۔ چنگی تخلیقات وی ہو رہیاں نے تے ماڑیاں وی۔ جیہڑا موٹا تے بریک دلیا گیا اے اوہ اکٹھا ای مزہ دیوے گا۔اجلاس دے اخیر تے اگلے ہفتے دے پروگرام دا اعلان کیتا گیا.
صدر سیکرٹری جوائنٹ سیکرٹری
